Luật Đất đai năm 2024 quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất, trong đó, điều đang được mọi người quan tâm là các trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng an ninh và vì mục đích phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia cộng đồng. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, Điều 78, Luật Đất đai năm 2024 vẫn tiếp tục kế thừa các quy định của Điều 61, Luật Đất đai năm 2013 về các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh.
Thứ hai, Nhà làm luật quy định 32 trường hợp mà Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng
So với Luật Đất đai năm 2013 thì Điều 79, Luật Đất đai năm 2013 quy định, trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện dự án phát triển kinh tế- xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế – xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hoá thì tuỳ trường hợp được phép thu hồi đất đai. Việc thu hồi đất phải có điều kiện thực sự cần thiết để theo đúng tinh thần của Luật Hiến pháp năm 2013: “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và được bồi thường theo quy định của pháp luật”.
Thứ ba, quy định về căn cứ thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng đã được mở rộng thêm so với Luật Đất đai năm 2013.
Theo đó, Điều 80, Luật Đất đai năm 2024 quy định việc thu hồi đất vì mục dích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia ngoài căn cứ theo quy định tại Điều 78 hoặc 79 của Luật Đất đai thì đồng thời phải thuộc một trong các trường hợp:
- Dự án có trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt
- Dự án đã có quyết định đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công, quyết định phê duyệt dự án đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư
- Dự án đã có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư, quyết dịnh chấp thuận nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư đối với dự án đầu tư thuộc thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ
- Có văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định tại Điều 84 Luật Đất đai trong trường hợp thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh
Đáng chú ý, tại Khoản 3, Điều 80, Luật Đất đai năm 2024 có quy định về điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là phải hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư theo quy định của Luật Đất đai năm 2024. Đây là điểm khác biệt so với Luật Đất đai năm 2013 để đảm bảo việc phải chủ động bố trí khu tái định cư cho người dân trước khi thu hồi đất.
